Kayzen

Qüds sindromu — qərbdə Yerusəlim adı ilə tanınan bu problem, eyniadlı şəhəri ziyarət edən turistlər arasında yayıldığı üçün məhz belə adlandırılmışdır. Dini psixozla müşahidə olunan sindrom ilk dəfə 1930-cu illərdə yəhudi psixiatr Heinz Herman tərəfindən elmə gətirilib. Sindromun yaranma səbəbi Qüdsü ziyrət edən turistlərin, şəhərin dini aurasından, mistikasından təsirllənməsidir. Qüds hər 3 din üçün müqəddəs yer olduğu üçün elə ən çox bu dinlərin nümayəndələri arasında müşahidə olunur. Əlamətləri bunlardır:- dini məzmunlu sayıqlamalar- ağ paltar geyinmə- saçı, saqqalı, dırnağı tez-tez səliqəyə salma, tez-tez yuyunma, moizələr oxuma. Eyni zamanda sindromun yaşanma forması 3 cürdür:
I Özünü müqəddəs bir xilasedici, peyğəmbər kimi görmə. Məs: Hz.İsa, Hz.Musa və s. Ən çox Hz.İsa olduğunu, yenidən zühur etdiyini deyənlər qeydə alınıb.
II Ziyarət edərək özlərinin günahlardan arınaraq təmizləndiyini, batininin nurlanaraq aydınlandığını, kamil bir şəxs olduğunu düşünərək insanlara hidayət olunmaqda kömək etmək istəyənlər.
III

Davamı →

1. Yadların insanın davranışına təsiri
Auditoriya effekti. Evdə cırıq köynəkdə də gəzə bilirsiniz, insanlar içində isə özünüzü xanım kimi aparırsınız. Lakin insanın davranışı yalnız kiminlə ünsiyyət qurduğundan deyil, həmçinin yaxınlıqda olan qeyri-ixtiyari şahidlərin sayından da asılıdır. Məsələn, bir kişi xanımın diqqətini cəlb etmək üçün, nəqliyyatda kiməsə yer verə bilər.

Tələyə düşməməyin yolu. Özünüzə tez-tez bu sualı verin: “Mən bunu kiminsə xoşuna gəlmək və təəssürat yaratmaq üçün edirəm, yoxsa həqiqətən bunu istədiyim üçün?”

2. Yeni bir təcrübəyə maraq şəraitində insanlar fərqli davranırlar
Hotorn effekti. Yenilik şəraiti və yeni təcrübəyə maraq bizi başqa cür hərəkət etməyə, çalışqan və loyal olmağa məcbur edir, biz yanlış və adətən əlverişli nəticə əldə edirik. Məsələn, supermarketdə sizə yeni dada malik balıq pastasının dadına baxmağı və kiçik bir anket doldurmağı təklif edirlər. Siz bu yeniliyi yüksək qiymətlədirirsiz, evdə isə başa düşürsüz ki, onun xüsusi bir dadı yox idi.
Davamı →

“Zeigarnik” effekti yarım qalmış, tamamlanmamış işlərin, tamamlanmış işlərə nəzərən daha aydın və asanlıqla xatırlanmasını ifadə edən psixoloji fenomendir. Bu hal ilk dəfə rus psixiatr və psixoloq Bluma Zeigarnik tərəfindən müəyyən edildiyi üçün onun adını almışdır.

1925-ci ildə B.Zeigarnik və psixoloq dostları restoranda olarkən, diqqətlərini restorandakı ofisiant çəkir. Ofisiant təkdir və sifarişləri heç yerə qeyd etmədən müştərilərə çatdırır. Daha sonra, psixoloqlar ofisiantdan bunu necə etdiyini soruşurlar. Ofisiant isə sifarişləri yaddaşında saxlayıb, yeməkləri çatdırdıqdan sonra isə ağlından sildiyini demişdir. Psixoloqlar bitirilməmiş, sona çatdırılmamış işlərin zehni məşğul etdiyini görmüşlər.
Davamı →

Piqmalion effekti – (Pygmalion effect və ya Rosenthal effect) elə bir təzahürdür ki, bu zaman bu və ya digər informasiyanın dürüstlüyünə əmin olan insan qeyri-iradi şəkildə özünü elə aparır ki, sonda həmin informasiya öz təsdiqini tapır.

Məsələnin tarixi
Əfsanəyə görə Kiprin mifoloji çarı və həm də eyni zamanda yunan heykəltəraşı Piqmalion qeyri-adi gözəlliyə malik qadın heykəli yaradır. O, öz əl işinin nəticəsinə nə qədər çox baxırdısa bir o qədər heyran olur və heyran olmaq üçün də daha çox xırda özəlliklər tapırdı. Tezliklə Piqmaliona elə gəlir ki, yer üzərində yaşayan heç bir xanımın gözəlliyi, onun əlləri ilə ucaltmış olduğu heykəlin möhtəşəmliyi ilə müqayisəyə gəlməz.
Davamı →

6-7 saat yatanlar vaxtsız ölüm riskilə 8 saat atanlardan daha az qarşılaşırlar. Amma 5 saatdan az yatanlar 8-9 saat yatanlardan daha çox psixi problemlərlə qarşılaşırlar.

İnsan üçün onun adının tələffüz edilməsindən daha yaxşı səs yoxdur. Tanışlıq zamanı ilk növbədə adamın adını yadda saxlamaq lazımdır. Vəzifəsini, ixtisasını yox, məhz adını. Yaxşı münasibət qurmaq istəyənlər üçün bu, çox vacibdir.

Tez yuxuya getmək üçün kürəyi üstə uzanmaq, ayaqları uzatmaq, bədəni rahatlandırmaq lazımdır. Gözləri bağlamaq və bağlı göz qapaqları altında göz bəbəklərini yuxarıya doğru yönəltmək. Bu, yuxu zamanı gözlərin normal vəziyyətidir. Viktor Suvorovun dediklərinə inansaq, bu metodikanı onilliklərlə Baş Kəşfiyyat İdarəsinin işçilərinə öyrədirdilər.
Davamı →

1. Xeyirxahlığa cavab və ya Bencamin Franklin effekti
Tarixdə belə bir əhvalat məlumdur ki, bir dəfə Bencamin Franklin onu çox da sevməyən bir insanı fəth etməyə çalışırmış. Bu insan isə bir nadir kitab axtarışında imiş, taleyin qismətindən həmin kitabdan Franklində var imiş. Bencamin bu haqda öyrənir və kitabı bir müddətlik həmin insana verir. Kitab yenidən öz sahibinə qayıdanda Bencamin sadəcə həmin şəxsə təşəkkür edir və bunun sayəsində onlar yaxşı dosta çevrilirlər.

Bencamin Franklin həmişə deyərdi: “Bir dəfə yaxşılıq etdiyiniz insan, sizə həmişə daha böyük yaxşılıqla cavab verməyə hazırdır”.
Davamı →

Buludlara, ağac gövdəsinin naxşılarına, divarda boya ləkələrinə və sair qarşıq təsvirlərə baxarkən bəzən orda insan üzü, heyvan başı, nəsə bir yazı, yaxud başqa bir konkret nəsnənin təsvir olunduğu illüziyası yaranır. Bu fenomen pareydolia adlanır. Belə hallarda başqalarından soruşsaz ki, onlar siz görəni görürlərmi, “hə” yaxud “yox” cavabı ala bilərsiz.

Bəzi adamlar bu cəhətdən çox unikaldılar, onlar heç kimin görə bilmədyini görürlər. Belə adamlar başqa şeylərdə də unikallıq göstərirlər, məsələn, mətndən müəllifin nəzərdə tutmadığı mənalar çıxarmağa, yaxud həqiqətlə əlaqəsi olmayan hadisələr arasında əlaqə görməyə, mistifikasiyaya, bayağı konspirologiyaya inanmağa meyl edirlər.
Davamı →

Zeigarnik effekti – materialın (yaxud hərəkətin) yadda saxlanılmasının hərəkətin bitmə dərəcəsindən asılı olaraq dəyişdiyini əks etdirən mnemonik effektdir.

Bu effekt 1827-ci ildə onu yaradan K.Levinin tələbəsi B.V. Zeigarnikin şərəfinə belə adlandırılmışdır.

Fenomenin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, insan tamamlanmamış, yəni yarımçıq qalmış işi daha yaxşı yadda saxlayır. Bu işin və yaxud fəaliyyətin əvvəlində yaranan və iş başa çatmadığı üçün unudulmayan gərginlikdir.

Qeyd edək ki, Zeigarnik effekti pedaqogika və incəsənətdə geniş istifadə olunur.
Davamı →

«Mifologiyaya görə, Piqmalion bir qadın heykəli yaratdı və ona elə bir sevgi göstərdi ki, Afroditin müdaxiləsi ilə, heykəl bir canlıya çevrildi və onun sevgisinə cavab verdi. Özünü reallaşdırma kəhanətinə görə də, nəyi gözləsək, onun reallaşma ehtimalı daha yüksəkdir (Rosenthal və Jacobson, 1968).»

Termin Jorc Bernard Şounun pyesindən götürülüb. "Öz-özünə peyğəmbərliyin" sinonimi kimi işlənir. Bu anlayış ilk dəfə Robert Rosenthal və Lenor Jekobson tərəfindən, müəllimlərin şagird davranışına olan gözləntilərinin təsirini təsvir edən kitabında istifadə olunmuşdur.

Orijinal araşdırma, müəllimlərin gözləntilərinin və şagirdlərin İQ göstəricilərinin qiymətləndirilməsinin manipulyasiyasından ibarət idi. Müəllimlər 18 müxtəlif sinifdən təsadüfi seçilmiş şagirdlərin 20%-inin təhsil nəaliyyətlərində qeyri-adi yüksək potensiala malik olduqlarını təsvir etmişdilər.
Davamı →